Zijn mannelijke Gen Z’ers echt zo conservatief?

Klik hier voor het volledige rapport.

Klik hier voor het artikel van EW Magazine op basis van dit onderzoek.

De afgelopen maanden berichtten meerdere kwaliteitsmedia over een vermeende trend: jonge mannen worden conservatiever terwijl jonge vrouwen juist progressiever worden. Financial Times (januari 2024) toonde als eerste aan dat de zelf-gerapporteerde politieke ideologie van jonge mannen en vrouwen (Gen Z) de afgelopen jaren steeds verder uit elkaar is gaan lopen. Ook de Economist (maart 2024) stelde vast dat jonge mannen duidelijk conservatiever zijn dan hun vrouwelijke leeftijdsgenoten en dat deze verschillen groter zijn dan onder andere leeftijdsgroepen. Ook Nederlandse media namen deze berichtgeving over.

Als reactie hierop publiceerde de Correspondent (april, 2024) een stuk waarin deze ontwikkeling wordt weersproken. Vrouwen zijn altijd een tikkeltje progressiever dan mannen, en dat geldt ook voor de jongeren, is de strekking.

De genoemde onderzoeken hebben voor de Nederlandse situatie twee problemen. Onderzoeken die beweren dat jonge mannen conservatiever worden ten opzichte van jonge vrouwen zijn niet in Nederland uitgevoerd. De onderzoeken waar de Correspondent naar verwijst (World Values Study, European Values Study) zijn wel deels uitgevoerd in Nederland. Aan deze onderzoeken namen echter onvoldoende Gen Z’ers deel om harde uitspraken te kunnen doen over een vermeende kloof tussen jonge mannen en vrouwen.

Kortom, het was niet met zekerheid vast te stellen of er een ‘conservatisme-kloof’ is tussen Gen Z mannen en vrouwen in Nederland. EW Magazine verleende Ipsos I&O daarom de opdracht om uit te zoeken hoe het nu echt zit.

Afbakening
Ten eerste is het goed om vast te stellen wat er onder conservatisme wordt verstaan. Politieke houdingen zijn grofweg in twee categorieën op te delen. De eerste categorie is sociaaleconomisch van aard. Hierbij draait het vooral om de vraag in hoeverre de overheid actief welvaart moet herverdelen. De tweede categorie gaat over culturele thema’s. Hierbij valt te denken aan morele kwesties zoals abortus, euthanasie en het homohuwelijk maar ook attitudes ten opzichte van immigratie. Mensen die behoudend staan ten opzichte van deze zaken worden doorgaans als conservatief aangeduid.

We onderzoeken de vermeende ‘conservatisme-kloof’ tussen jonge mannen en vrouwen op drie manieren:

1. Voorgenomen stemgedrag (op welke partijen zou men stemmen als er nu verkiezingen waren?)
2. Ideologische zelf-inschatting (hoe links of rechts en hoe progressief of conservatief schat men zichzelf in?)
3. Attitudes t.o.v. relevante thema’s (seksualiteit en gender, medisch-ethisch, immigratie en integratie, klimaat, sociaaleconomisch, vrijheid en straf)

Mannelijke Gen Z’er stemt relatief progressief in vergelijking met oudere mannen

Als er nu verkiezingen zouden worden gehouden voor de Tweede Kamer zou een derde (32%) van de mannelijke Gen Z’ers (18-24 jaar) stemmen op een rechts-conservatieve partij (PVV, BBB, FvD, JA21, SGP). Dat is relatief weinig omdat 41 procent van alle mannen nu een rechts-conservatieve voorkeur heeft. Bovendien hebben meer Gen Z-mannen een voorkeur voor links-progressief (45%) terwijl dit slechts voor 31 procent van de totale mannelijke bevolking geldt.

Kortom, in vergelijking met de gemiddelde man stemt de Gen Z-man relatief progressief.

Jonge vrouwen zijn nóg progressiever

Als we de stemintenties van jonge mannen vergelijken met die van jonge vrouwen lijkt de jonge man helemaal niet meer zo progressief. Zes op tien (60%) jonge vrouwen heeft nu een links-progressieve voorkeur, duidelijk meer dus het aandeel jonge mannen (45%). Toch is dit verschil niet heel opzienbarend. Vrouwen van iedere leeftijdsgroep stemmen immers een tikkeltje links-progressiever dan hun mannelijke leeftijdsgenoten. Kortom: jonge kiezers (Gen-Z) stemmen vaker progressief, jonge vrouwen nog iets vaker dan jonge mannen.

Zelf-inschatting laat soortgelijk beeld zien

Respondenten konden een op een schaal van 1 tot 9 aangeven hoe ze hun eigen politieke oriëntatie inschatten, 1 betekende ‘uiterst progressief’, 5 iets in het midden en 9 ‘uiterst conservatief’. Ook hier blijkt dat Gen Z relatief progressief is ten opzichte van andere leeftijdsgroepen. Bij iedere generatie zijn vrouwen iets progressiever dan mannen. De verschillen binnen Gen Z zijn niet opmerkelijk groot.

Ook als we kiezers vragen zichzelf op een links-rechtsschaal in te schatten zien we dit beeld, namelijk Gen Z’ers zijn relatief links. Dat geldt in sterkere mate voor vrouwen dan voor mannen, maar dit verschil is niet bijzonder groot.

Figuur 0.1: Zelf-inschatting politieke oriëntatie
In de politiek wordt soms gesproken over “progressief” en “conservatief”. Waar zou u uzelf op deze schaal plaatsen, waarbij 1 uiterst progressief en 9 uiterst conservatief betekent?

Jonge man wel relatief conservatief als het gaat om homoseksualiteit en abortus

Er zijn enkele aanknopingspunten die de hypothese van de groeiende ‘conservatisme-kloof’ wel ondersteunen. Zo vinden beduidend minder Gen Z mannen homoseksualiteit normaal (65%) dan hun vrouwelijke leeftijdsgenoten (83%). Vijftien procent van de Gen Z-mannen geeft aan homoseksualiteit niet normaal te vinden. Van de Gen Z vrouwen vindt acht procent dit. De rest heeft geen duidelijke mening. Onder andere leeftijdsgroepen zien we eveneens dat vrouwen toleranter zijn op dit vlak, maar doorgaans is het verschil minder groot.

Ook als het gaat om abortus lijken Gen Z mannen relatief conservatief. Zo vindt een kwart (25%) dat abortus alleen toegestaan zou moeten zijn in het geval van verkrachting of als de moeder gevaar loopt. Onder jonge vrouwen is de steun voor deze stelling zeer klein (8%). Andere leeftijdsgroepen zijn doorgaans ook iets behoudender als het gaat om abortus, maar het verschil is het grootst bij Gen Z.

Grosso modo is mannelijke Gen Z’er relatief progressief

Daar staat tegenover dat het beeld van de conservatieve mannelijke Gen Z’er niet wordt ondersteun door de overige stellingen. Zo denkt de Gen Z man relatief progressief over feminisme, immigratie en integratie, strafrecht en klimaat. Doorgaans iets minder progressief dan de vrouwen uit dezelfde generatie, maar de verschillen zijn niet groter dan onder andere leeftijdsgroepen.

Conclusie

Mannen zijn iets conservatiever dan vrouwen. Ze stemmen vaker op rechts-conservatieve partijen, schatten zichzelf conservatiever in en nemen vaker een conservatief standpunt in als het gaat om culturele onderwerpen. Dat is al decennia het geval. De afgelopen maanden berichtten media echter veelvuldig dat binnen Gen Z de ‘conservatisme-kloof’ tussen mannen en vrouwen groter wordt. Dit onderzoek kan deze claim in de Nederlandse context niet bevestigen.

Gen Z mannen zijn namelijk relatief progressief in vergelijking met oudere mannen. Vrouwelijke leeftijdsgenoten zijn duidelijk progressiever, maar dit verschil tussen mannen en vrouwen is zichtbaar onder iedere leeftijdsgroep. Als het gaat om homoseksualiteit en abortus liggen de opvattingen van jonge mannen en vrouwen wel relatief ver uit elkaar. Desalniettemin vindt een ruime meerderheid van de mannen uit Gen Z homoseksualiteit normaal en pleiten ze niet voor strengere abortuswetgeving.

Kortom, Gen Z lijkt een doodgewone generatie met progressieve vrouwen en iets minder progressieve, maar zeker geen conservatieve, mannen.

Onderzoeksverantwoording

Voor dit onderzoek maakten we gebruik van een representatieve steekproef van de totale  bevolking. Hier werkten in totaal 1.979 Nederlanders van 18 jaar en ouder aan mee. De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De dataverzameling vond plaats van vrijdagmiddag 14 juni tot en met donderdagochtend 20 juni.

Omdat we de verschillen in politieke houdingen tussen mannelijke en vrouwelijke Gen Z’ers goed met elkaar wilden vergelijken trokken we ook een speciale (extra) steekproef met alleen 18 tot en met 24-jarigen. In totaal namen 405 respondenten mee uit deze leeftijdscategorie. Deze steekproef is daarna herwogen op leeftijd, geslacht, huidig opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023, zodat de steekproef representatief is voor deze leeftijdsgroep voor alle Nederlanders op deze kenmerken.

Het onderzoek is grotendeels uitgevoerd in het I&O Research Panel. Ook namen 98 respondenten mee via PanelClix. Deze respondenten hebben allen een niet-westerse achtergrond.