Wat bepaalt of we onze plastic statiegeldflessen en -flesjes inleveren?

Ruime meerderheid levert statiegeldflessen (bijna) altijd in

Verpact verwacht dat in 2024 het inleverpercentage voor kleine- en grote statiegeldflessen uitkomt op 78%.[1] Het door Ipsos I&O uitgevoerde vragenlijstonderzoek onderschrijft het beeld dat het grootste deel van de flessen worden ingeleverd. Een ruime meerderheid van de Nederlanders die statiegeldflessen gebruiken, zegt de flessen (bijna) altijd ook in te leveren. Voor de grote flessen is dit 86 procent en voor de kleine flessen driekwart (74%). Zes procent levert kleine flessen zelden (4%) of nooit (2%) in. Bij grote flessen is dit percentage lager: 2% doet dit zelden en 1% nooit.

Figuur 1: Hoe vaak lever je statiegeldflessen in als je deze hebt gebruikt?
(gesteld voor het type fles dat men gebruikt)

Mogelijke verhoging statiegeld: men denkt meer in te leveren…

Als onderdeel van het onderzoek hebben we rechtstreeks gevraagd hoeveel statiegeldflessen men in denkt te leveren wanneer de bedragen verhoogd zouden worden. Voor de kleine flessen legden we de bedragen 15 cent (huidig statiegeldbedrag), 25 cent en 50 cent voor. Voor de grote flessen vroegen we naar de inleververwachting bij 25 cent (huidig), 50 cent en 1 euro.

Bij het huidige statiegeldbedrag van 15 cent voor kleine flessen zegt de helft (49%) van de Nederlanders alle flessen in te leveren.[2] Daarnaast levert een kwart (23%) bijna alle kleine flessen in. Bij een statiegeldbedrag van 25 cent verwachten iets meer Nederlanders (53%) alle kleine flessen in te leveren. Bij een statiegeldbedrag van 50 cent verwacht 59 procent dit.

Figuur 2: Stel: het statiegeld gaat omhoog voor kleine flessen. Denk je dat je bij eventuele nieuwe statiegeldbedragen meer of minder kleine flessen zou kopen? (n=5.985)

Zes op de tien Nederlanders (58%) zeggen bij het huidige statiegeldbedrag van 25 cent alle grote flessen in te leveren. Wanneer het statiegeldbedrag 50 cent is, is dat 63 procent en bij 1 euro is dit 70 procent.

Figuur 3: Welk deel van je grote gebruikte statiegeldflessen denk je over het algemeen in te leveren bij de volgende statiegeldbedragen voor grote flessen? (n=5.985)

…maar ook minder te kopen

We vroegen consumenten ook in hoeverre ze denken dat hogere statiegeldbedragen invloed hebben op het aantal flessen dat ze kopen. Bij statiegeldbedrag van 25 cent op kleine flessen verwacht een vijfde (19%) een verminderde consumptie. Bij een verhoging naar 50 cent, verwacht een kwart (26%) dit.

Figuur 4: Stel: het statiegeld gaat omhoog voor kleine flessen. Denk je dat je bij eventuele nieuwe statiegeldbedragen meer of minder kleine flessen zou kopen? (n=5.985)

*Vooral een deel van de allerjongsten geeft aan juist meer flessen te gaan kopen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat ze zelf wel inleveren maar het statiegeld vooraf niet zelf niet hebben betaald.

Het verwachte effect van mogelijke statiegeldverhogingen is bij grote flessen vergelijkbaar als bij kleine flessen.

Afstand tot inleverpunt belangrijk bij wel of niet inleveren flessen

We toetsten met indirecte vragen (zie de box hieronder) het relatieve belang van verschillende aspecten bij het inleveren van statiegeldflessen. Bij de kleine flessen bepaalt de afstand tot het inleverpunt het sterkst de gedragsintentie. De hoogte van het statiegeld en situatie (thuis of onderweg) doen dat ongeveer in gelijke mate. De wijze van teruggave – bijvoorbeeld een statiegeldbon in de supermarkt, terugbetaling via de pinpas of terugbetaling via een app op de telefoon – heeft het minst effect, blijkt uit de vignettenstudie.

Figuur 5: Relatief belang verschillende aspecten bij inleverintentie kleine statiegeldfles.

Leesvoorbeeld: een relatief belang van 100% betekent dat dit het enige aspect is dat meetelt. Als alle aspecten 25% zijn tellen ze allemaal even zwaar mee. In bovenstaande figuur zien we dat de afstand tot het inleverpunt relatief zwaar belang heeft bij de inleverintentie van kleine flessen. De wijze van teruggave heeft een relatief licht belang.

Bij de grote flessen zijn de hoogte van het statiegeld en de afstand tot het inleverpunt samen duidelijk dominant. Opnieuw is de wijze van teruggave van het statiegeld relatief het minst van invloed.

Figuur 6: Relatief belang verschillende aspecten bij inleverintentie grote statiegeldfles.

Leesvoorbeeld: een relatief belang van 100% betekent dat dit het enige aspect is dat meetelt. Als alle aspecten 25% zijn tellen ze allemaal even zwaar mee. In bovenstaande figuur zien we dat de afstand tot het inleverpunt en de hoogte van het statiegeld relatief hoge belangen hebben bij de inleverintentie van grote flessen.

Methode en verantwoording

Op verzoek van Verpact voerde Ipsos I&O een onderzoek uit onder 5.989 Nederlanders van 12 jaar en ouder die in het afgelopen jaar gebruikmaakten van kleine en/of grote plastic statiegeldflessen (wat geldt voor 96% van de Nederlandse bevolking).

Het onderzoek is tot stand gekomen mede op verzoek van de Inspectie Leefomgeving en Milieu (ILT). Het doel van het onderzoek was om uit te vinden hoe het inlevergedrag van statiegeldflessen van consumenten samenhangt met:

1. de hoogte van het statiegeld dat consumenten betalen, en;
2. de manier waarop ze dat statiegeld terugkrijgen.

Vragenlijstonderzoek met directe en indirecte vragen
De respondenten vulden een onlinevragenlijst in over hun eigen inlevergedrag. De vragenlijst bevatte ook vragen over de hoogte van statiegeld. Deze vragen zijn zowel direct gesteld met rechtstreekse vragen als indirect gesteld via een zogenaamde vignettenstudie. In de vignettenstudie zijn naast de hoogte van het statiegeld, de wijze van teruggave, de locatie (thuis/onderweg) en afstand tot het inleverpunt meegenomen. In de vignettenstudie hebben we apart voor kleine en grote flessen 36 vignetten gemaakt (in totaal dus 72) waarin naast de flessengrootte de volgende aspecten werden gevarieerd:

Een voorbeeld van een vignet zoals dat aan respondenten werd getoond:

Steekproef en respons
De dataverzameling voor het onderzoek ging van start op maandag 9 september 2024 en eindige op maandag 23 september 2024. We nodigden een steekproef uit van 10.828 panelleden die was opgedeeld in vijf leeftijdsgroepen. Binnen de leeftijdsgroepen is gestratificeerd op leeftijd, regio, geslacht en opleidingsniveau. In totaal deden er 5.285 Nederlanders mee via het I&O Research Panel, dat is een respons van 49 procent. Aanvullend op de deelnames vanuit het I&O Research Panel 700 respondenten via PanelClix geworven. Nederlanders van 16 jaar en ouder nodigden we rechtstreeks uit, jonge consumenten in de leeftijd van 12-16 benaderden we via hun ouders. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent. De uitkomsten van het onderzoek kennen voor de totaalgroep een foutenmarge van 1,3 procent. Voor de afzonderlijke leeftijdsgroepen ligt de foutenmarge tussen de 2,7 en 3,1 procent.

Meer lezen?

De uitgebreide rapportage van het vragenlijstonderzoek vindt u hier. Verder leest u hier de publicatie van Verpact over het onderzoek en aanvullende onderzoeken.

[1] https://www.verpact.nl/nl/actueel/nieuws-verpact-publiceert-onderzoeken-naar-consumentengedrag-rondom-statiegeld-impact-hoger

[2] De percentages voor het huidige statiegeldbedrag verschillen licht van figuur 1. Dit heeft te maken met de vraagformulering. Bij figuur 1 vroegen we naar de frequentie van inleveren en bij figuur 2 naar het aandeel flessen dat men verwacht in te leveren.