Meerderheid opvang heeft oudercommissie, uitvoering niet altijd volgens wet

Klik hier voor het volledige rapport.

Voor het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid deed Ipsos I&O onderzoek naar vormen van ouderinspraak in de kinderopvang en het functioneren van deze ouderinspraak. De aanleiding hiervoor is dat er signalen zijn dat ouderinspraak niet altijd even goed geregeld is, terwijl tegelijkertijd ouders -vanwege de wachtlijsten- niet makkelijk kunnen overstappen als zij ontevreden zijn. Ouderinspraak is vastgelegd in de Wet Kinderopvang (artikel 1.58 t/m 1.60). Hieronder beschrijven we de belangrijkste punten van dit wettelijk kader

Meerderheid kinderopvanglocaties heeft oudercommissie of alternatieve ouderraadpleging

De meerderheid van de kinderopvanglocaties (dagopvang of BSO) in Nederland heeft een oudercommissie (73%), zie Figuur 1.1. Een merendeel van de locaties zonder oudercommissie en waar maximaal 50 kinderen worden opgevangen, heeft volgens de locatieleiders wel alternatieve ouderraadpleging (AOR) (76%). In totaal betekent dit dat 10 procent van alle locaties geen oudercommissie én geen AOR heeft. Bij gastouderbureaus zijn oudercommissies minder vaak aanwezig (54%, bij bureaus met meer dan 50 gastouders is dit 83%). Van alle opvangorganisaties heeft een derde (36%) een centrale oudercommissie (COC), dit komt vaker voor bij grotere organisaties (10 tot 15 locaties; 65%). Onder opvangorganisaties rekenen we organisaties met twee of meer locaties onder zich.

Figuur 1.1 – Aanwezigheid (centrale) oudercommissie

Oudercommissies leveren bijdrage maar hebben last van beperkte tijd en betrokkenheid

Oudercommissies van dagopvang en BSO geven aan dat advies geven (80%) en inhoudelijk meedenken (77%) hun belangrijkste activiteiten zijn. De meeste adviesaanvragen gaan over prijswijzigingen (75% tot 79%). Knelpunten voor (centrale) oudercommissies zijn een gebrek aan tijd onder leden, beperkte betrokkenheid van ouders en dat hun inzet en advies niet altijd serieus wordt genomen. Maar een deel van oudercommissies (11%), de oudercommissies van gastouderbureaus (9%) en de centrale oudercommissies (12%) heeft toegang tot de contactgegevens van ouders. Daardoor wordt direct contact leggen met ouders lastiger.

Oudercommissies kritischer over samenwerking met organisatie dan met locaties 

De samenwerking tussen de (centrale) oudercommissie en de locaties en organisatie wordt over het algemeen positief beoordeeld. De centrale oudercommissie is het meest positief en geeft de samenwerking met de organisatie een 8,3 en met de oudercommissies een 8,2. Lokale oudercommissies zijn kritischer over de samenwerking met de centrale oudercommissie: deze krijgt gemiddeld een 6,4. Op veel punten zijn lokale oudercommissies kritischer over de samenwerking met de overkoepelende organisatie dan over de samenwerking met de locatie. Oudercommissies van gastouderbureaus zijn doorgaans positief over de samenwerking met het gastouderbureau (8,4).

Oudercommissie bepaalt niet altijd zelf of en welke adviesrechten worden gemachtigd
Het machtigen van adviesrechten van de lokale oudercommissie aan de centrale oudercommissie loopt niet altijd volgens de wet. Volgens de wetgeving kan namelijk alleen de lokale oudercommissie bepalen óf en wélke adviesrechten zij overdraagt aan de centrale oudercommissie. Echter zegt iets minder dan de helft van de oudercommissies dat zij dit zelf heeft bepaald (45%). Volgens een kwart heeft de opvangorganisatie dit gedaan. 

Ouders vinden oudercommissies belangrijk, maar willen meestal niet zelf deelnemen

Een derde (31%) van de ouders met opvang weet niet of er een oudercommissie aanwezig is op de kinderopvanglocatie van hun kind. Ouders waarbij een oudercommissie aanwezig is op de opvang, vinden het belangrijk dat er een oudercommissie is (73%). Maar meer dan de helft van de ouders (58%) wil niet zelf deelnemen aan de oudercommissie. Zij hebben te weinig tijd of weten niet goed wat het inhoudt. Ouders geven de oudercommissie gemiddeld een 6,3; sommigen zijn tevreden, een deel is ontevreden. Zo vindt een derde dat de belangen van ouders goed worden vertegenwoordigd. Tegelijkertijd voelt maar 8 procent zich betrokken bij de oudercommissie en heeft een kwart (24%) het gevoel dat ze invloed kunnen uitoefenen via de oudercommissie.

Onderzoeksverantwoording

• Het onderzoek is uitgevoerd in mei en juni 2024 door middel van online vragenlijsten. Deze vragenlijsten zijn samengesteld in overleg met de klankbordgroep, met daarin een afvaardiging vanuit het ministerie SZW, BOinK en Stichting Voor Werkende Ouders.
• We hebben de vragenlijsten uitgezet onder de volgende doelgroepen: houders van kinderopvangorganisaties (waaronder gastouderbureaus), locatieleiders van opvanglocaties (dagopvang en BSO), oudercommissies van locaties (dagopvang en BSO), oudercommissies van gastouderbureaus, centrale oudercommissies en tot slot ouders die gebruik maken van kinderopvang.
• Voor het benaderen van de doelgroep is een steekproef getrokken op locatieniveau uit het Landelijk Register Kinderopvang (LRK) en daarvan de bijbehorende houders. Er is een evenredige verdeling gemaakt op basis van grootte van de kinderopvangorganisatie (aantal locaties), aantal kindplaatsen en soorten opvang (BSO/kinderdagopvang). Voor de gastouderbureaus is geen steekproef getrokken, maar zijn alle gastouderbureaus benaderd. Deze groepen ontvingen een brief met een uitnodiging om deel te nemen aan het onderzoek. Daarnaast verspreidde BOinK een open link naar de vragenlijst voor (centrale) oudercommissies. De ouders met kinderopvang zijn benaderd via het I&O Research Panel. Hieronder is de respons per doelgroep te zien.
• Een weging is toegepast om de resultaten representatief te maken wat betreft een aantal achtergrondkenmerken (locaties en oudercommissies: weging op grootte van organisatie en aantal kindplaatsen; houders en centrale oudercommissies: weging op grootte van houder; ouders: weging op geslacht, opleiding en regio). Hiermee zijn de onderzoeksresultaten representatief voor deze doelgroepen wat betreft deze achtergrondkenmerken.

Tabel 1: Respons per doelgroep