Europese Parlementsverkiezingen 2024 – de exitpoll

1. Kort samengevat

Een exitpoll is een schaduwverkiezing; we vragen kiezers nog eens te stemmen op een aantal zorgvuldig geselecteerde stembureaus door heel Nederland. Op basis van die uitslagen kunnen we zodoende al om 21:00 uur een indicatie geven van de uitslag van de verkiezingen.

2. Exitpolls bij eerdere verkiezingen

Een exitpoll geeft doorgaans een accuraat beeld van de uiteindelijke verkiezingsuitslag. Bij de laatste verkiezingen, de Tweede Kamerverkiezingen 2023, voerden wij een exitpoll uit, die accuraat bleek.

Voor de Provinciale Statenverkiezingen 2023 voerden wij vier exitpolls uit. Ook deze exitpolls waren een goede indicatie van de uiteindelijke uitslag. Dit was ook het geval bij onze exitpolls in zeven gemeenten bij de Gemeenteraadsverkiezingen van 2022.

Ook bij de laatste Europese Parlementsverkiezingen, in 2019, hebben wij een exitpoll uitgevoerd. Zoals bij elke exitpoll, hebben we ook toen direct na het sluiten van de stembussen een indicatie van de einduitslag gegeven. Onze exitpoll gaf een goed beeld van de daadwerkelijke uitslag.

3. Hoe werkt een exitpoll?

Een exitpoll is een schaduwverkiezing. We selecteren een aantal stembureaus, verspreid over Nederland. Onze medewerkers vragen kiezers die het stemlokaal verlaten of zij nogmaals willen ‘stemmen’. De kiezer krijgt een stembiljet met daarop dezelfde partijen als op het officiële stembiljet. De kiezers kunnen hun stembiljet vervolgens anoniem deponeren in de ‘stembus’ van onze medewerker.

Een belangrijk verschil met regulier verkiezingsonderzoek is de steekproefopzet: we trekken bij een exitpoll niet een steekproef van kiezers maar van stembureaus. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 bijvoorbeeld hebben we 62 stembureaus geselecteerd. Meer dan 60.000 kiezers hebben toen deelgenomen aan de exitpoll. Een steekproef van 60.000 kiezers zou heel nauwkeurig moeten zijn. Maar de kiezers die deelnemen aan de exitpoll zijn niet ‘random’ gekozen, maar op basis van de selectie van stembureaus. En stembureaus kunnen, bijvoorbeeld door hun ligging, vergelijkbare kiezers trekken. Daarom is voorzichtigheid geboden. Dit doen we, onder andere, door gebruik te maken van de stemhistorie van de stembureaus, en de resultaten van ons onderzoek te vergelijken met die van vorige verkiezingen.

4. Exitpolls bij de Europese Parlementsverkiezingen 2024

Voor de uitvoering van de exitpoll bij de Europese Parlementsverkiezingen 2024 hebben we 35 stembureaus geselecteerd. De stembureaus waar wij de exitpoll uitvoeren vormen samen een goede dwarsdoorsnede van alle stembureaus in Nederland. Daarbij is onder andere gelet op de diversiteit van de kiesgerechtigden en de verdeling van de stembureaus over Nederland.

5. Nauwkeurigheid van de exitpoll bij de Europese Parlementsverkiezingen 2024

De essentie van een exitpoll is dat we een indicatie proberen te geven van een uitslag die nog niet bekend is. Net als heel Nederland kijken wij op de verkiezingsavond uit naar de uiteindelijke uitslagen. Niet alleen uit nieuwsgierigheid naar de daadwerkelijke zetelverdeling, maar vooral om te bepalen of de exitpoll zijn werk net zo goed heeft gedaan als altijd. Ook al is de exitpoll om meerdere redenen een uiterst betrouwbaar instrument, het blijft steekproefonderzoek.

Zoals bij elk steekproefonderzoek gelden er marges voor de exitpoll. De uitslag van de exitpoll wijkt in de praktijk altijd wel her en der een zetel af van de werkelijke uitslag. Dat is een normale statistische afwijking bij steekproefonderzoek. Het kan voorkomen dat er een afwijking van een zetel bij één of meerdere partijen ontstaat. Afwijkingen van twee zetels kunnen ook voorkomen.