Meerderheid voorstander verlenging bijzondere status vluchtelingen Oekraïne
Richtlijn Tijdelijke Bescherming
Vluchtelingen uit Oekraïne kunnen tijdelijke bescherming krijgen in Nederland door de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB) van de Europese Unie. Door deze richtlijn mogen vluchtelingen uit Oekraïne bijvoorbeeld sneller de Nederlandse arbeidsmarkt op in vergelijking met andere vluchtelingen. Onder het thema gevoel van dubbele maat vroegen wij inwoners of zij het terecht vinden dat alleen vluchtelingen uit Oekraïne onder deze maatregel vallen. Net iets meer dan vier op de tien zijn het hiermee eens (44%). Ook is er een substantiële groep die vindt dat de maatregel voor alle vluchtelingen moet gelden, niet alleen voor de Oekraïense vluchteling (33%). Tot slot noemt tien procent dat geen enkele vluchteling onder deze maatregel moet vallen, noch vluchtelingen uit Oekraïne, noch vluchtelingen uit andere landen.
Waarom vinden Nederlanders de maatregel al dan niet terecht? Om hier een antwoord op te geven vroegen wij de respondenten om een toelichting. Als inwoners het terecht vinden dat alleen Oekraïense vluchtelingen onder de maatregel mogen vallen, is de verwachting dat de vluchtelingen tijdelijk zijn. Ook zien inwoners Oekraïne als deel van Europa en vinden het daarom hun plicht om te helpen.
“Europese landen moeten onderling solidair zijn. Ik zie Oekraïne als onderdeel van Europa.”
“Het is een land met vergelijkbare normen en waarden.”
“In principe blijven deze mensen tijdelijk. Ze zijn goed opgeleid, werken en zijn bereid zich aan te passen aan hun tijdelijke leefomgeving.”
Als inwoners vinden dat alle vluchtelingen onder de maatregel moeten vallen, noemen ze met name dat alle vluchtelingen gelijk zijn en recht hebben op bestaan. Daarnaast zien mensen het als een manier om de integratie van vluchtelingen te bevorderen
“Alle erkende vluchtelingen zijn in mijn ogen gelijk en zouden dezelfde rechten en plichten moeten hebben.
“Deze mensen leiden een uitzichtloos leven, zeker door de lange procedure. Geef de kansrijke (dus geen veilige landen) werk en scholing.”
“Ik vind dat vluchtelingen die vanwege een oorlog uit hun eigen land moeten vluchten zo snel mogelijk geïntegreerd moeten worden in Nederland. Dus ook d.m.v. werk en zorg.”
Degenen die vinden dat geen enkele vluchteling onder de maatregel moet vallen, hebben hier uiteenlopende redenen voor. Zo vindt de een dat alle vluchtelingen op dezelfde manier behandeld moeten worden en dat vluchtelingen uit Oekraïne dus geen speciale behandeling mogen krijgen, terwijl een ander vindt dat Nederland sowieso te vol zit.
“Als de vluchtelingen teveel inburgeren gaan ze nooit meer terug naar hun thuisland, behalve voor vakantie. Ik wil zo graag een betaalbare woning voor mijn eigen kinderen over een paar jaar.”
“Er is naar mijn mening geen onderscheid aan de orde tussen vluchtelingen, dan ook geen onderscheid in maatregelen.”
“Ik vind dat iedere vluchteling gelijk behandeld moet worden ongeacht land van herkomst of geloofsovertuiging.”
Meerderheid voor verlengen van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (RTB)
Tijdens de meting van 14 september 2023 was de Richtlijn voor vluchtelingen met de Oekraïense nationaliteit in ieder geval geldig tot 4 maart 2024. Deze informatie is respondenten gegeven.
Zes op de tien Nederlanders vinden dat de regeling moet worden verlengd. Dit sluit aan bij het besluit van 28 september om de RTB met een jaar te verlengen.
Dat geldt echter alleen voor vluchtelingen met de Oekraïense nationaliteit. Een meerderheid (56%) is het namelijk wel eens met het voornemen van het kabinet om de RTB te beëindigen voor zogenaamde ‘derdelanders’.[1]
Draagvlak voor de RTB stabiel
De steun voor het verlengen van de RTB is in lijn met het onverminderde draagvlak voor de Richtlijn die we in eerdere metingen al waarnamen. Ongeveer de helft (49%) vindt het logisch dat vluchtelingen uit Oekraïne een andere status hebben dan vluchtelingen, asielzoekers en migranten uit andere landen. Ook op de vraag of het logisch is dat vluchtelingen uit Oekraïne recht hebben op de verschillende voorzieningen onder de RTB (denk aan: opvang en medische zorg, onderwijs en werk), antwoorden inwoners in meerderheid positief.
Vroegsignalering maatschappelijke onrust
De Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid hanteert zeven thema’s om maatschappelijke onrust in Nederland waar te nemen. In de flitspeilingen die I&O Research uitvoert komen zes van de zeven thema’s aan bod. Zo gaan we eerst in op de saamhorigheid en stellen wij Nederlanders de vraag of zij contact hebben met Oekraïners en/of Russen, en voor welk land ze sympathie hebben in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Daarna komt het thema spanningen en polarisatie aan bod, waar we vragen stellen over de ervaren polarisatie als gevolg van de oorlog in Oekraïne en waar inwoners deze polarisatie ervaren: op het internet of juist in de eigen omgeving? Het derde thema is het draagvlak voor het opvangen van vluchtelingen uit Oekraïne in gemeenten. Hier bespreken we of inwoners weten of er vluchtelingen uit Oekraïne opgevangen worden en wat ze ervan vinden. Vervolgens gaan we in op eventuele gepercipieerde verschillen tussen de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne en vluchtelingen uit andere landen. Dit hoort bij het thema gevoel van dubbele maat. Het vijfde thema, nieuwe tegenstellingen, gaat over in welke mate de inwoners de houding van de Nederlandse overheid rondom de oorlog in Oekraïne begrijpen en of mensen vinden dat er voldoende aandacht uitgaat naar andere oorlogen en conflicten in de wereld. Tot slot gaan we bij het laatste thema, vertrouwen in de overheid en media, in op het vertrouwen van inwoners in de informatievoorziening van de overheid en media, en of Nederlanders de berichtgeving neutraal vinden of niet.
Verantwoording
Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. We bevragen elke flitspeiling 1.000 Nederlanders van 18 jaar en ouder die lid zijn van het I&O Research Panel. Vooraf vond er een stratificatie plaats op geslacht, leeftijd, regio, opleiding, herkomst en stemgedrag (TK 2021). Op deze factoren is er ook een weging toegepast conform de richtlijnen van de gouden Standaard. Hiermee zijn de verhoudingen in de steekproeven op deze achtergrondkenmerken representatief voor de werkelijke verhoudingen in de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder.
Suzanne Brookman
Onderzoeker
Frank ten Doeschot
Onderzoeksadviseur