Kinderen en jongeren uiten zorgen over pesten, huizentekort en armoede

Onderzoek onder ruim duizend jongeren

UNICEF heeft ter voorbereiding van het Jongerenadvies 2024 door Ipsos I&O onderzoek laten doen naar de maatschappelijke vraagstukken die jongeren in Nederland op dit moment belangrijk vinden. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een online vragenlijst onder ruim duizend jongeren (10 t/m 17 jaar). De resultaten zijn vervolgens verder verdiept met behulp van twee focusgroepen. Het online onderzoek gaf inzicht in welke onderwerpen jongeren belangrijk vinden. Met de focusgroepen kregen we inzicht in waarom jongeren deze onderwerpen kiezen, waar ze zich zorgen over maken en welke oplossingsmogelijkheden zij zelf zien.

Top 3 belangrijkste onderwerpen: pesten, huizentekort, armoede

Van de voorgelegde onderwerpen zijn pesten (45%), het huizentekort (41%) en armoede (39%) de onderwerpen die jongeren het meest belangrijk vinden. Er zijn verschillen te zien tussen verschillende leeftijdsgroepen. Pesten en armoede zijn onderwerpen die jongeren van 10 t/m 12 jaar relatief vaak belangrijk vinden. Het huizentekort is voor oudere jongeren (16 t/m 17 jaar) juist vaker een belangrijk thema.

Figuur 1 Welk probleem vind jij op dit moment belangrijk in Nederland?

Zorgen over kansen

In de focusgroepen gingen we verder in op de drie belangrijkste onderwerpen en waar jongeren zich precies zorgen over maken.
Pesten zien jongeren veel gebeuren en sommigen worden zelf ook gepest. Voor docenten en ouders blijft dit vaak onzichtbaar denken jongeren. Ze maken zich zorgen over de grote nadelige gevolgen voor de gepeste, op de korte en de lange termijn. Ook vinden ze dat dit onderwerp te weinig aandacht krijgt en vragen ze zich af of volwassen het wel serieus genoeg nemen.
Bij het huizentekort maken jongeren zich zorgen over hun eigen toekomst. Ze zijn bang dat ze beperkt zullen worden in hun studiekeuze hierdoor en dat het langer thuis blijven wonen in de weg staat bij het ontwikkelen van zelfstandigheid. Daarnaast vinden ze het ook voor anderen belangrijk dat zij een huis kunnen vinden, omdat dit de vervulling van een basisbehoefte is en veiligheid en stabiliteit biedt.
Op het gebied van armoede maken jongeren zich zorgen over de kansenongelijkheid die dit tot gevolg heeft. Ook zien zij armoede als een vicieuze cirkel, waar je moeilijk uit komt.

“Pesten beschadigt mensen voor de rest van hun leven.” (jongen, 15 jaar)

Ik ben nu bijna 18 en ik wil straks op kamers gaan. Ik merk dat dat helemaal niet zo makkelijk is. Dat vind ik wel zorgelijk.” (meisje, 17 jaar)

“Mensen die arm zijn krijgen minder kansen dan mensen met meer geld, terwijl dat zegt verder niks over wat je bent.” (meisje, 14 jaar)

Oplossingen

Jongeren zijn zich bewust van de complexiteit van deze problemen. Desondanks komen er tijdens de gesprekken verschillende oplossingsrichtingen naar voren.

• Pesten: jongeren vinden dat er meer structurele aandacht moet komen voor pesten. Het inzetten van ervaringsdeskundigen kan bijdragen aan het zichtbaar maken van de gevolgen van pesten. De overheid kan scholen meer richtlijnen meegeven, maar scholen zullen ook moeten kijken wat voor henzelf het beste werkt. Het anoniem kunnen melden van pesten zou ook kunnen helpen, volgens de jongeren.

• Huizentekort: Jongeren geven aan dat er meer woningen moeten komen. Ook pleiten ze voor minder (stikstof) regels, waardoor er meer woningen gebouwd kunnen worden. Om wonen voor iedereen betaalbaar te maken, zouden ook de huren omlaag moeten. En studieschulden moeten worden kwijtgescholden om starters een eerlijke kans te geven.

• Armoede: Om de vicieuze cirkel bij armoede te doorbreken zouden jongeren op school moeten leren hoe ze goed met geld omgaan. Ook een basisinkomen of startbudget voor jongeren kan helpen om iedereen gelijke kansen te geven. Verder geven jongeren aan dat er meer structurele hulp moet komen voor mensen die in armoede leven. Tot slot zouden we aan mensen in armoede moeten vragen wat zij nodig hebben. Zodat er oplossingen komen die ook echt het verschil kunnen maken.

Jongeren voelen zich niet gehoord door de Nederlandse politiek

De mate waarin jongeren zich gehoord voelen door de Nederlandse regering en politiek beoordelen jongeren gemiddeld met het rapportcijfer 4,5 (op een schaal van 1 tot 10). Een ruime meerderheid van 71 procent geeft een onvoldoende. Jongeren lichten toe dat zij het idee hebben dat politici niet naar jongeren luisteren, terwijl veel politieke onderwerpen hen wel aangaan. Ook heeft een groep het gevoel dat de politiek helemaal niet luistert naar wat mensen in Nederland willen, dus ook niet naar jongeren.

Figuur 2 Hoe goed vind jij dat de regering en de politiek luisteren naar de mening van kinderen en jongeren?

Onderzoeksverantwoording

Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een online vragenlijst onder jongeren in Nederland van 10 t/m 17 jaar in het I&O Research panel, aangevuld met een extern panel. De dataverzameling vond plaats in mei 2024. In totaal vulden 1.065 jongeren de vragenlijst in. Aanvullend hebben we twee focusgroepen gehouden met in totaal 8 jongeren. Op de kwantitatieve data is een weging toegepast naar geslacht, leeftijd, opleiding en regio. Hiermee zijn de uitkomsten op deze kenmerken representatief voor jongeren in Nederland.