Ipsos I&O-zetelpeiling: CDA vindt aansluiting bij top 3

In de Ipsos I&O-zetelpeiling, uitgevoerd van 13 t/m 16 juni, staan PVV (stabiel op 30) en GroenLinks-PvdA (29) virtueel op gelijke hoogte. GL-PvdA gaat van 26 naar 29 zetels, waardoor er geen significant verschil meer is tussen GL-PvdA en PVV. Het verschil tussen PVV en VVD is dat wel. Ook de VVD is stabiel en haalt in deze peiling 24 virtuele zetels.

Het CDA lijkt de aansluiting te hebben gevonden bij de top 3 (PVV, GL-PvdA en VVD). Het verschil tussen CDA en VVD (24 zetels) is niet langer significant. De partij van Henri Bontenbal komt – na een gestage groei de afgelopen 1,5 jaar –in deze peiling op 21 virtuele zetels en heeft de potentie door te groeien. De kans dat het CDA zich mengt in de strijd om de grootste partij te worden is toegenomen.

Figuur 1: Zetelpeiling Ipsos I&O 16 juni
‘Op welke partij zou u op dit moment stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen?’
Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.969). 

Bron: Ipsos I&O, 16 juni 2025

Bij de andere partijen zien we geen significante wijzigingen ten opzichte van eerder deze maand.

Inhoud verkiezingsstrijd zal veel bepalen 

De strijd om welke partijen groot of de grootste zullen worden en welke na 29 oktober een regeringscoalitie zullen vormen ligt hiermee volledig open. Veel zal afhangen van welke verkiezingsthema’s dominant zullen worden.

Als we kiezers vragen ‘Aan welke onderwerpen moet de politiek met voorrang aandacht geven?’ komen vooral de woningmarkt (47%), immigratie/asiel (35%) en de gezondheidszorg (26%) naar voren. Als we echter – na de stemvoorkeursvraag – vragen ‘Welke onderwerpen spelen een belangrijke rol in uw keuze voor deze partij?’ blijken immigratie/asiel (35%), woningmarkt (25%) en ‘normen & waarden’ (24%) het belangrijkst.

De eerste vraag biedt een soort helicopterview van de kiezer: dit zijn de grote problemen, hier moet de campagne over gaan. De tweede vraag zegt iets over de aantrekkingskracht van een partij. Dat eerste (waar moet de politiek over gaan) kunnen partijen beïnvloeden op de korte termijn, door het discours te verplaatsen. Het tweede (waarom stem je op deze partij?) heeft langer nodig en heeft te maken met issue ownership. 

We geven een analyse op al deze aspecten voor de belangrijkste vier partijen van dit moment: PVV, GL-PvdA, VVD en CDA.

De PVV

De PVV heeft een vaste kern kiezers, vaster dan alle andere partijen. Na het uitsluiten van de PVV als toekomstig regeringspartner door Dilan Yesilgöz wint én verliest de PVV wat kiezers (enkele procentpunten), waardoor ze in deze peiling op een stabiele 30 zetels uitkomt. Al zou het een verlies van 7 zetels ten opzichte november 2023 betekenen.

Acht op tien PVV-kiezers vinden het een slechte zaak dat ‘hun’ partij wordt uitgesloten. De vaste PVV-kern blijft achter Geert Wilders staan in zijn keuze te breken met de coalitie en waardeert hem met een 8,3. Al neemt kiezers’ waardering voor Geert Wilders over de langere termijn wel af: een 5,2 een jaar geleden, een 4,3 in mei en nu een 3,9 gemiddeld. Dit kan ten dele verklaren waarom de totale potentie voor de PVV, met in totaal 27 procent (19% eerste voorkeur, 8% overweegt de PVV) lager is dan die van CDA, GL-PvdA en VVD.

De PVV kan in feite alleen succesvol blijven als de campagne voor een belangrijk deel over immigratie en asiel gaat. Voor PVV-kiezers is immigratie / asiel verreweg het belangrijkst (door ruim 80% genoemd). De PVV is hier issue owner: van degenen die vinden dat de politiek extra aandacht moet besteden aan immigratie (35% van allen) vindt ruim de helft (53%) dat de PVV er de beste oplossingen of ideeën voor heeft.

Andere onderwerpen zijn voor PVV-kiezers beduidend minder kansrijk, de PVV is op geen van de andere onderwerpen issue owner. Als de campagne bijvoorbeeld gaat over sociaaleconomische onderwerpen, woningmarkt, gezondheidszorg of defensie / internationale veiligheid, zal de PVV het moeilijker krijgen. De woningmarkt wordt bijvoorbeeld weliswaar door 42 procent van de PVV-kiezers genoemd als belangrijk politiek onderwerp, maar slechts 25 procent stemt op de PVV vanwege de woningmarktstandpunten van de PVV.

Bijkomend probleem voor de PVV dat het breken met de coalitie en het uitsluiten door Yesilgöz er voor heeft gezorgd dat nu meer kiezers (55%) de PVV noemen als partij waar niet mee moet worden samengewerkt door hun eigen partij. Dat is een forse stijging t.o.v. november 2023 (37%) en ook iets meer dan vorige maand (51%).

Tabel 1: Belangrijkste reden(en) om te stemmen op een partij, naar partijvoorkeur
‘Wat is of zijn voor u de belangrijkste reden(en) om op <voorkeurspartij> te stemmen?’
Meerdere antwoorden mogelijk. Basis: heeft voorkeurspartij (n = 1.969).

Bron: Ipsos I&O, 16 juni 2025

GroenLinks-PvdA

GL-PvdA behaalt met deze 29 zetels de hoogste virtuele score sinds november 2023. Al is het nog steeds een bescheiden groei, hiermee deelt de partij van Frans Timmermans wel de eerste plek met de PVV. En met een totale potentie van 33 procent zit er nog meer in het vat. Veel zal afhangen van de strategische stem van links-progressieve kiezers die nu nog bij D66, PvdD, SP en Volt zitten. Ook is er enige potentie bij kiezers die nu CDA en CU als eerste voorkeur hebben. Nu al zegt 30 procent op GL-PvdA te willen stemmen omdat ze rekening houden met mogelijke regeringsdeelname, de hoogste score van alle partijen.

Voor GroenLinks-PvdA zal het er eveneens van afhangen welke thema’s de campagne gaan beheersen. Met immigratie heeft GL-PvdA weinig te winnen. Klimaatverandering is het enige thema waar de partij overtuigend issue owner op is, maar dit onderwerp is van de politieke urgentielijst aan het glijden. In oktober 2023 werd het nog door 30 procent genoemd als onderwerp waar de politiek met voorrang aandacht aan moest besteden, nu nog door 18 procent.

Ruim een derde (37%) van de GL-PvdA-kiezers noemt het ‘essentieel’ dat de CO2-uitstoot wordt teruggebracht, maar het beschermen van de democratie vinden kiezers van GL-PvdA belangrijker (51% noemt dit essentieel). Drie op tien (29%) noemen hier “de verschillen tussen arm en rijk verkleinen”. Dit zou de partij van Timmermans een kans kunnen bieden – één op vijf kiezers vindt dat GL-PvdA de beste oplossingen heeft op armoedebestrijding. Maar ook dit thema scoort niet hoog op het urgentielijstje van de kiezers (slechts één op zes vind het belangrijk). De woningmarkt doet dat wel (47% vindt het een belangrijk onderwerp) maar slechts 9 procent ziet GL-PvdA op dit onderwerp als issue owner. In feite is dit onderwerp vacant (ook andere partijen worden niet als issue owner gezien), dus een verkiezingsstrijd op dit onderwerp biedt ook GL-PvdA kansen.

Waarschijnlijk nog spannender zal het worden of Frans Timmermans zich in zijn tweede campagne kan onderscheiden. De waardering voor Timmermans wil maar niet omhoog. Gemiddeld krijgt hij nu een 4,4. Waarmee hij de op drie na laagste plek bezet, na Wilders, Van Baarle en Baudet.

Gelukkig voor de partij kiezen GL-PvdA-kiezers voor deze partij vanwege de inhoud (standpunten en ideologie) en omdat de partij kan zorgen voor een stabiel bestuur van Nederland. Lijsttrekker Timmermans is daarbij geen bonus. Slechts 13 procent stemt GL-PvdA vanwege de leider (de gedeeld laagste score met de PvdD). Zijn eigen kiezers geven een zeer bescheiden 7,5, die van D66, PvdD en SP een 6 of 5. VVD-kiezers: een 3,6. 

Dat laatste kan lastig worden als GL-PvdA moet onderhandelen voor een coalitie met de VVD. Na CDA (53%) en VVD (46%) is het aandeel dat met GL-PvdA in een coalitie wil stappen het hoogst (39%). Maar een vergelijkbaar percentage (36%) wil dat absoluut niet. Vooral onder VVD-kiezers is er veel weerstand tegen GL-PvdA: 10 procent van de VVD-kiezers ziet samenwerking zitten, 56 procent absoluut niet.

De VVD

Met het uitsluiten van de PVV als mogelijke regeringspartner heeft Dilan Yesilgöz nog niet bereikt wat ze waarschijnlijk hoopte: winst voor de eigen partij, verlies voor de PVV. De VVD gaat van 23 naar 24 zetels, geen significant verschil, dus een stabiele score ten opzichte van twee weken geleden.  

Ook voor de VVD zal het ervan afhangen waar de verkiezingen over gaan. VVD-kiezers stemmen vooral VVD vanwege de economie (42%), immigratie (42%) en defensie (37%). Op economie en defensie is de VVD issue owner. Op immigratie is de VVD dat niet, dat is de PVV. Het is voor de kansen van de VVD dus niet verstandig dit thema te benadrukken.

Net als bij GL-PvdA (en CDA) stemmen VVD-kiezers vaak op deze partij omdat ze zorgt voor een stabiel bestuur van het land (51%). En eveneens net als bij GL-PvdA is dat zelden vanwege de leider (21%). Dilan Yesilgöz wordt beter gewaardeerd (4,8) dan Frans Timmermans (4,4), maar de waardering voor Yesilgöz is afgelopen 2 weken met 0,3 punt gedaald. De VVD-kiezers waarderen haar met een bescheiden 7,5, GL-PvdA-kiezers geven haar een 3,7. 

De VVD lijkt de pijlen nu vooral te richten op GL-PvdA, maar kan vooral concurrentie verwachten van het CDA. Van de huidige winst van het CDA komt al 18 procent van de VVD. En van de kiezers die nu voor VVD kiezen overweegt maar liefst 49 procent ook CDA. (Slechts 6 procent overweegt GL-PvdA). Kiezers die nu al uitwijken naar het CDA zijn kritisch op VVD-leider Dilan Yesilgöz en juist gecharmeerd van CDA-leider Henri Bontenbal. “De indruk die met name hun lijsttrekker Henri Bontenbal maakt in spreektijd, spreekt mij meer aan dan de houding van Dilan Yesilgoz”, aldus een CDA-kiezer.

Het CDA

Lachende derde kunnen Henri Bontenbal en het CDA worden. De partij steeg in 1,5 jaar van 5 naar 21 virtuele zetels en lijkt daarmee aan te sluiten bij de kopgroep. Het CDA heeft de groei en aantrekkingskracht vooral te danken aan haar lijsttrekker: Henri Bontenbal. Maar liefst 73 procent van de huidige CDA-kiezers stemt op deze partij vanwege de leider. Geen enkele partij of leider komt hierbij in de buurt. Bontenbal krijgt gemiddeld een waarderingscijfer van een 6,6 van alle kiezers. Bijna een vol punt meer dan runners up Jimmy Dijk en Mirjam Bikker (beiden een 5,7). Verder wordt het CDA gewaardeerd omdat ze – volgens haar kiezers – zorgt voor een stabiel bestuur van Nederland.

Het CDA heeft momenteel het grootste kiezerspotentieel van alle partijen. Het aandeel kiezers dat de partij als eerste voorkeur heeft is 14 procent, maar er zijn er veel die het CDA overwegen: 21 procent. In totaal heeft de partij een potentie van 34 procent. VVD en CDA zijn ‘communicerende vaten’: 49 procent van de kiezers die nu op VVD zouden stemmen, overwegen ook een stem op het CDA. (Andersom overweegt 43 procent van de CDA-kiezers een stem op VVD.) Maar ook kiezers van D66, CU, GL-PvdA, PVV, BBB, Volt, SP en JA21 overwegen het CDA. Voor overstappers van kleinere partijen is de opwaartse trend in de peilingen een reden om op CDA te stemmen, ze verwachten dat de partij bij de verkiezingen groot kan worden. Een kiezer die eerder voorkeur gaf aan ChristenUnie schrijft: “Ik wil tactisch gaan stemmen, ik vind CU niet minder goed, maar ik verwacht dat CDA het goed zal doen en we hebben iets anders nodig dan PVV”.  

Figuur 2: Bindingskracht en potentie van de politieke partijen
Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.969).

Bron: Ipsos I&O, 16 juni 2025

Ook bij de vraag ‘met welke partijen zou u het liefst hebben dat uw voorkeurspartij samen een coalitie gaat vormen?’ komt het CDA het vaakst naar voren. Veertien procent van de kiezers zou nu dus CDA stemmen, nog eens 40 procent zou willen samenwerken met de partij. In totaal is dat (afgerond) 53 procent. Op de omgekeerde vraag (‘met welke partijen wilt u absoluut niet dat uw voorkeurspartij samen een coalitie gaat vormen?) wordt het CDA is minst genoemd: slechts 8 procent van de niet-CDA-kiezers wil niet met de partij.

Inhoudelijk is het nog wel de vraag waarmee het CDA zich kan profileren. CDA-kiezers zeggen relatief weinig te stemmen op de partij vanwege de standpunten (53%) en ideologie (29%). Het CDA is geen issue owner op één van de voorgelegde onderwerpen.

Als we kijken op welke onderwerpen CDA-kiezers uitkomen bij de partij, wijken die weinig af van het gemiddelde: woningmarkt (48%), defensie (34%), gezondheidszorg (33%) en  immigratie/asiel (29%) worden belangrijke politiek thema’s gevonden. Echt onderscheiden doet de partij zich alleen op ‘waarden & normen’: maar liefst 48 procent vinkt dit aan bij de vraag welke onderwerpen een belangrijke rol spelen in de keuze voor het CDA.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 13 juni tot maandagochtend 16 juni 2025. Er was geen opdrachtgever. In totaal werkten 2.253 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. Een deel (n = 211) deed mee via PanelClix. Dit zijn voornamelijk jongeren, lager opgeleiden en respondenten met een niet-westerse achtergrond. 

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.