I&O-zetelpeiling: coalitie op nieuw dieptepunt

Klik hier voor het volledige rapport.

Uit de I&O Research-zetelpeiling die liep van 15 tot 18 juli blijkt dat de coalitie in zwaar weer verkeert. De VVD is nog altijd de grootste partij van het land, maar verliest veel steun ten opzichte van maart 2021. Destijds haalden de liberalen 34 zetels. In deze peiling zijn er daar nog 22 van over. Ook coalitiegenoten D66 en CDA staan op ruim verlies ten opzichte van de huidige zetelverdeling in de Tweede Kamer. Hierdoor staan de regeringspartijen gezamenlijk op 47 zetels.

BBB wint ruim ten opzichte van de voorgaande meting. De partij van Caroline van der Plas komt uit op achttien zetels. Zes zetels meer dan vorige maand en zeventien meer dan in maart 2021.

Bijna een kwart (23%) van de kiezers die zeggen zeker of waarschijnlijk te zouden stemmen weet nu niet voor welke partij hij of zij zou kiezen. Dat percentage is de afgelopen maanden stabiel. In juli 2021 was dit minder het geval (17%).

Coalitie verliest vooral aan rechts

De coalitie staat inmiddels op 47 virtuele zetels. Twintig van 31 zetels die de regeringspartijen zijn verloren zouden nu naar partijen gaan die zich aan de rechterzijde van de coalitie bevinden (met name BBB en JA21). De overige elf zetels gaan naar partijen aan (ietwat ruim geïnterpreteerd) de linkerzijde van de coalitie (met name GroenLinks en PvdD). Zowel het ‘rechterblok’ als het ‘linkerblok’ is inmiddels groter dan de coalitie.

Waarom verliezen de coalitiepartijen?

Drie van de vier coalitiepartijen (VVD, D66 en CDA) staan op duidelijk verlies ten opzichte van maart 2021.

De VVD verliest in deze peiling twaalf zetels ten opzichte van maart 2021. Veel ex-VVD’ers (32%) weten nu niet waar ze op zouden stemmen. Zeven procent switcht naar BBB en vier procent wijkt uit naar JA21. De volgende redenen worden vaak genoemd als reden om niet meer op de VVD te stemmen:

• Stikstofdossier
• Te veel naar links opgeschoven (op thema’s als klimaat en immigratie)
• Te weinig aandacht voor lage inkomensgroepen
• Algemene onvrede met kabinet

Ook D66 staat al lange tijd op een flink verlies ten opzichte van de huidige zetelverdeling in de Kamer. D66 verliest vooral aan links, met name PvdA (6%) en GroenLinks (10%) profiteren. Nog meer kiezers die eerst D66 stemden weten nu niet waar hun stem naartoe zou gaan (28%). De volgende redenen worden vaak genoemd door overstappers:

• Te weinig aandacht voor klimaat
• Teleurstelling over Kaag
• Kabinet is te rechts op sociaaleconomisch gebied

CDA is de derde coalitiepartij die nu op fors minder steun kan rekenen. Kiezers wijken veelal uit naar BBB (17%) en in mindere mate JA21 (5%). Zes procent van de voormalig CDA-kiezers zeggen nu op een ‘andere partij’ te zullen stemmen en vullen daarbij de naam van Pieter Omtzigt in. Kiezers noemen vooral de volgende twee redenen om uit te wijken:

• Stikstofdossier
• Kwestie Omtzigt

Waarom winnen BBB, JA21, GroenLinks en PvdD?

Het verlies van de coalitiepartijen komt vier oppositiepartijen ten goede. Op rechts profiteren BBB en JA21 terwijl aan de linkerzijde GroenLinks en PvdD groeien.

De BBB van Caroline van der Plas komt in deze peiling uit op achttien zetels. Een stijging van zeventien zetels in vergelijking met de verkiezingen van maart 2021. Kiezers komen van allerlei rechtse partijen zoals VVD, CDA, FvD, JA21 en PVV. Veelgenoemde redenen voor een overstap zijn:

• Stikstofdossier
• Duidelijke standpunten en communicatie
• Leiderschap Van der Plas

JA21 staat al enkele maanden rond de negen zetels. Een duidelijke vooruitgang ten opzichte van de verkiezingen toen zij drie zetels haalden. Kiezers komen van PVV (5% van de kiezers die in 2021 PVV stemde zou nu JA21 stemmen), CDA (5%) en VVD (4%). Meest genoemde redenen:

• Constructief rechts geluid
• Streng immigratiebeleid

In deze peiling komt GroenLinks uit op twaalf zetels. Dat zijn er vier meer dan nu in de Tweede Kamer. Zes procent van de kiezers die vorig jaar PvdD stemden zouden nu kiezen voor GroenLinks. Datzelfde geldt voor vier procent van de voormalig D66-kiezers. Meest genoemde redenen:

• Ambitieuze klimaatplannen
• Sociale focus

Ook de Partij voor de Dieren boekt winst en stijgt van zes naar tien virtuele zetels. O.a. zes procent van de ex-GroenLinksers kiest nu PvdD. Meest genoemde redenen:

• Dierenrechten
• Standpunten omtrent klimaat en milieu

Weer meer kiezers ontevreden over kabinet

Zeven op tien (72%) kiezers zijn ontevreden met het kabinet Rutte IV. Dat is het hoogste percentage sinds het aantreden van deze regering. Een kwart van de kiezers is wel tevreden.

Waarom is de kiezer ontevreden?

Niet eerder was zo’n groot deel van de Nederlanders (72%) ontevreden over het kabinet. Als we hen vragen om een toelichting zien we een aantal thema’s vaak terugkomen.

Stikstof
Het stikstofdossier wordt vooral genoemd door kiezers aan de rechterflank. Zij vinden dat de regering de boeren opzadelt met onnodig strenge regelgeving. Linkse critici vinden juist dat er meer daadkracht moet worden getoond met betrekking tot dit thema.

“Ze maken er een bende van, het land stevent af op een recessie en ze gaan op reces. Toeslagenaffaire, Groningen, zorg onderbetaald, stikstofwaanzin.”
– Zou BBB stemmen

Beloften niet nakomen
Andere kiezers zijn van mening dat bewindslieden hun beloften niet nakomen en leugens verkopen aan de kiezer.

“Allen maar liegen en bedriegen in plaats van in oplossingen denken.”
– Zou PVV stemmen

Oplopende kosten levensonderhoud en toenemende ongelijkheid
Vanuit linkse kiezers is de kritiek voornamelijk sociaaleconomisch van aard. Deze kiezersgroepen zijn dikwijls van mening dat het kabinet te weinig doet ter compensatie van de inflatie. Zij vrezen dat de ongelijkheid hierdoor verder zal toenemen.

“Alles gaat naar de rijkere bevolking en Jan met de pet kan op een houtje bijten.”
– Zou PvdA stemmen

Aanpak crises onvoldoende
Ook wordt het kabinet een gebrek aan daadkracht verweten op uiteenlopende crises zoals de toeslagenaffaire, de woningmarkt, gasproblematiek en de opwarming van de aarde.

“Er blijven teveel onopgeloste zaken liggen, zie de Toeslagenaffaire, afwikkelingen in Groningen, en nu de toestanden met de boeren.”
– Zou BBB stemmen

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 15 tot maandag 18 juli. In totaal werkten 2.171 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek.

Het grootste deel van de steekproef (n=1.953) is afkomstig uit het I&O Research Panel, 218 respondenten deden mee via PanelClix. Dit zijn allen Nederlanders met een niet-westerse migratieachtergrond. 

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2021. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard. Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken.