Helft Nederlanders pleit voor kritischere houding jegens Israël

Bijna een jaar geleden, op 7 oktober 2023, pleegde Hamas een verrassingsaanval op Israël waarbij bijna 1.200 Israëli’s werden vermoord en ruim 200 gijzelaars naar de Gazastrook werden ontvoerd. Het markeerde de start van een nieuwe oorlog tussen beide partijen. De Israëlische invasie die hierop volgde heeft inmiddels geleid tot naar schatting circa 40.000 Palestijnse doden.

Na 7 oktober voerde Ipsos I&O (destijds nog I&O Research) twee opinieonderzoeken uit om erachter te komen hoe men in Nederland tegen het opgelaaide conflict aankeek. De zorgen over het conflict waren destijds groot. Hamas werd doorgaans aangewezen als hoofdverantwoordelijke, maar in de laatste meting (november 2023) zagen we ook de kritiek op Israël toenemen.

Om te meten hoe Nederlanders nu tegen het conflict en de houding van de Nederlandse regering aankijken, vroeg de Volkskrant Ipsos I&O een herhaalmeting uit te voeren.

Aandacht en zorgen nemen af

In vergelijking met november 2023 volgen Nederlanders het conflict minder goed (46% volgt het in ieder geval op hoofdlijnen, dat was 63% in november) en maken ze zich minder zorgen (van 76 naar 67%). De meeste Nederlanders maken zich dus nog wél zorgen.

Men is bang voor een grotere oorlog waarbij ook Iran nadrukkelijker betrokken raakt. (Op het moment van dit onderzoek was dit dus nog niet het geval). Verder is men diep geraakt door het verlies van (onschuldige) levens in Gaza en is er kritiek op de manier waarop Israël met het conflict omgaat. Daar staat tegenover dat ook Hamas nog altijd nadrukkelijk wordt veroordeeld. Tot slot maakt men zich ook zorgen over de polarisatie in de Nederlandse samenleving die het conflict in het Midden-Oosten teweeg brengt.

Zorgen over spanningen tussen bevolkingsgroepen

Om deze laatste zorg verder uit te diepen stelden we ook de volgende open vraag: Ervaart u dat het conflict in het Midden-Oosten invloed heeft op de Nederlandse samenleving? Zo ja, kunt u in uw eigen woorden beschrijven wat u hiervan merkt?

Veel Nederlanders geven aan zich zorgen te maken over toenemend antisemitisme ten gevolge van het conflict.

“Ik merk die invloed, omdat er vaker demonstraties/acties zijn, mensen hangen vlaggen van Palestina en ik hoor meer over negatieve sentimenten tegen joden. Dat geeft mij het gevoel dat er minder vrijheid is voor mensen (joodse mensen in dit geval) om te kunnen zijn wie ze zijn. Ik ben niet joods. Persoonlijk voel ik me niet direct beperkt in mijn vrijheid.”

Ook maakt men zich in bredere zin zorgen om spanningen tussen bevolkingsgroepen zoals Nederlanders zonder en met migratieachtergrond.

“Ja, grotere verschillen tussen allochtonen en autochtonen. Heel gechargeerd. Maar moslims steunen Palestina en hebben onbegrip voor Nederlandse standpunt.”

De aanwezigheid van, vooral pro-Palestijnse, demonstraties stellen veel Nederlanders niet op prijs. Men maakt zich zorgen over de schaal, de agressie en het vandalisme die ermee gepaard gaan.

“Vormt een excuus om heibel te organiseren door beroepsprotestanten naast betrokken mensen. Uitwassen op universiteiten demonstreren zwakke bestuurslagen…”

Regeringsbeleid minder vaak gesteund

Een op de vijf (21%) Nederlanders staat achter het Nederlandse beleid t.a.v. het conflict. In november 2023 betrof dit 26 procent. Opvallend is dat ook het aandeel dat er in beperkte mate of helemaal niet achter staat is gedaald van 54 naar 49 procent. Dat komt doordat het aandeel dat het niet (meer) weet flink is gestegen (van 18 naar 30%). Dat Nederlanders vaker geen duidelijke mening hebben over het conflict zien we vaker terugkomen. Op alle vragen geeft een groter deel aan het ‘niet te weten’ ten opzichte van een jaar geleden.

Figuur 1: In welke mate staat u achter de manier waarop de Nederlandse regering omgaat met het conflict tussen Israël en de Palestijnen?
Basis: allen (n=986).

Helft pleit meer voor kritiek op Israël, maar daling t.o.v. vorig jaar

Grosso modo willen kiezers dat de regering meer kritiek uit op Israël dan nu het geval is. Bijna de helft (47%) van de Nederlanders vindt dat de Nederlandse regering zich kritischer moet opstellen t.a.v. van Israël dan het nu doet. Negen procent pleit juist voor meer steun aan Israël en 16 procent steunt het beleid.

In oktober 2023 pleitte een groter deel (55%) voor meer kritiek op Israel. Ten opzichte van die meting zien we vooral dat het deel zonder duidelijke mening is gestegen (van 18 naar 28%).

Figuur 2: Als u denkt aan de reactie van de Nederlandse regering naar aanleiding van het opgelaaide conflict in Israël en de Palestijnse gebieden, vindt u deze reactie dan goed, vindt u dat Nederland meer steun moet bieden aan Israël of moet Nederland juist kritischer zijn op Israël? Basis: allen (n = 986).

Verantwoordelijkheid wordt nog steeds primair bij Hamas gelegd, verschil neemt af

De verantwoordelijkheid voor het oplaaien van het conflict tussen Israël en de Palestijnen wordt primair bij Hamas gelegd, maar minder vaak dan een jaar geleden. Zo hield in oktober 2023 45 procent Hamas ‘volledig’ verantwoordelijk (met nog eens 30% ‘grotendeels’), nu is dat 36 procent (met 28% ‘grotendeels’).

Andere partijen – premier Netanyahu (57% houdt hem volledig/grotendeels verantwoordelijk), de staat Israël (50% )en de Palestijnse Autoriteit (38%)- worden nu minder vaak verantwoordelijk gehouden maar het verschil met het aandeel dat Hamas verantwoordelijk houdt is afgenomen.

Figuur 3: aandeel dat partij volledig of grotendeels verantwoordelijk houdt voor conflict.
Basis: allen (n=986).

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de Volkskrant, vond plaats van vrijdagmiddag 20 september tot maandagochtend 23 september 2024. In totaal werkten 986 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. Een deel (n = 115) deed mee via PanelClix. Dit zijn voornamelijk jongeren en respondenten met een niet-westerse en laagopgeleide achtergrond.

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken.